วารสารหมอชาวบ้าน ฉบับที่ 497 ปีที่ 42 กันยายน 2563

การเปลี่ยนใหญ่หลังภัยโควิด การเปลี่ยนที่นำไปสู่ความสุขฉับพลันและสร้างแผ่นดินสุขภาวะ การปรับอะไรจึงจะถือว่าเป็นการปรับใหญ่ที่สุด คำตอบคือการปรับ "ทิฐิ" ทิฐิแปลว่าการเห็น ถ้าเห็นถูกต้องตามความเป็นจริงก็เรียกว่าสัมมาทิฐิ ถ้าเห็นผิดไปจากความจริงก็ เรียกว่า มิจฉาทิฐิ โลกวิกฤต รวมทั้งเกิดภัยโควิดด้วย ก็เพราะมิจฉาทิฐิหรือการเห็นผิด คือ เห็นผิดจากความจริงตามธรรมชาติ ความจริงก็คือธรรมชาติหรือสรรพสิ่งล้วนเชื่อมโยงเป็นองค์รวม (wholeness) หนึ่งเดียวกัน แต่มนุษย์เห็นเป็นส่วน ๆ หรือเห็นแบบแยกส่วน ไม่เห็นความเป็นทั้งหมดเดียวกัน เช่น เห็นต้นไม้แบะสรรพสัต์แยกจากมนุษย์ เห็นมนุษย์ แยกเป็นเขาเป็นเรา ไม่เห็นว่าคนทั้งหมดและธรรมชาติทั้งหมดเชื่อมโยงเป็นหนึ่งเดียวกัน เมื่อเห็นดังนั้นจึงทำการแบบแยกส่วน เอาตัวเป็นตัวตั้ง ไม่คำนึงถึงคนอื่นและสิ่งอื่น เมื่อทำแบบแยกส่วนก็นำไปสู่การทำลายคนอื่น และสิ่งอื่น ทำให้เสียสมดุลระหว่างการอยู่ร่วมกัน ทั้งระหว่างคนกับคนและคนกับสิ่งแวดล้อม วิกฤตโลกปัจจุบัน คือการเสียสมดุลอย่างรุนแรง อันเกิดจากความคิดแบบแยกส่วนและทำแบบแยกส่วน ฉะนั้น การปรับใหญ่และลึ่กที่สุด คือ การปรับทิฐิให้เป็นความจริงว่าสรรพสิ่ง เชื่อมโยงเป็นหนึ่งเดียวกัน เนื่องจากธรรมชาติที่เชื่อมโยงเป็นหนึ่งเดียวกันนั้นใหญ่โตไม่มีสิ้นสุด เมื่อจิตของเราเข้าถึงธรรมชาติที่ใหญ่โต จิตของเราจึงขยายกลายเป็นจิตใหญ่ หลุดออกจากความเป็นจิตเล็กที่ติดอยู่ในความคับแคบเฉพาะส่วน