เมื่อใดจึงเป็นชาติ (WHEN IS A NATION?)

       ชาติคืออะไร เป็นคำถามที่ถูกให้ความสำคัญมากในโลกสมัยใหม่ การกำเนิดขึ้นของรัฐชาติ (nation-state) ได้สร้างความสับสนและมึนงงแก่ผู้ที่พยายามทำความเข้าใจมัน รัฐคืออะไร  และ ชาติคืออะไร สิ่งใดเกิดขึ้นก่อนหรือสิ่งใดเกิดขึ้นภายหลัง ชาติได้ช่วยกันสร้างรัฐขึ้นมา หรือ รัฐ (สมัยใหม่) ต่างหากที่เป็นผู้ผลิตชาติขึ้น โดยทั่วไปแล้วรัฐชาตินั้นถูกปฏิบัติราวเป็นเป็นเนื้อเดียวกัน กล่าวคือ รัฐและชาติดำรงอยู่คู่กันมาอย่างยาวนาน มีความทรงจำร่วม รากเหง้า และภาษาร่วมกันของชาติและหมู่ชนในรัฐนั้น นิยายและละครย้อนยุค-อิงประวัติศาสตร์ได้ช่วยตอกย้ำความทรงจำนั้นให้เข้มข้นขึ้น พวกเราหมู่ชนภายในรัฐชาติต่างโกรธและเกลียดศัตรูร่วมกัน เทิดทูลและยกย่องวีรบุรุษร่วมกัน ชาติทำให้เกิดความรู้สึกราวกับว่าหมู่ชนภายในรัฐนั้น เป็นญาติพี่น้องที่ร่วมสายโลหิตกันมาอย่างยาวนาน